गडचिरोली जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती , भाषा, संस्कृती, नक्षलवाद, पर्यटन .

गडचिरोली जिल्ह्याचे इतिहास व निर्मिती History and Formation of Gadchiroli District

गडचिरोली जिल्ह्याचा इतिहास प्राचीन काळापासूनचा आहे. या प्रदेशावर प्राचीन काळी राष्ट्रकूट, चालुक्य, देवगिरीचे यादव, गोंड राजे इत्यादींचा राज्यकारभार होता.

गडचिरोली जिल्ह्याची निर्मिती २६ ऑगस्ट १९८२ रोजी चंद्रपूर जिल्ह्याचे विभाजन करून झाली. गडचिरोली जिल्ह्याचे मुख्यालय गडचिरोली येथे आहे. गडचिरोली जिल्हा महाराष्ट्र राज्याच्या उत्तर-पूर्व भागात वसलेला आहे. या जिल्ह्याच्या उत्तरेला भंडारा जिल्हा, पूर्वेला छत्तीसगड राज्य, दक्षिणेस आंध्रप्रदेश राज्य आणि पश्चिमेस चंद्रपूर जिल्हा आहे. या ब्लॉग मध्ये महाराष्ट्रातील मराठी लेखक ब्लॉगर्स मा. दुर्गाप्रसाद घरतकर यांनी गडचिरोली जिल्ह्याची प्राचीन आणि अर्वाचीन, पर्यटन, विकास, नक्षल, आणि आदिवासीं वास्तव्य यची संपूर्ण माहिती दिली आहे.

गडचिरोली जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ १४४१२ चौरस किलोमीटर आहे. या जिल्ह्यात सहा उपविभाग, बारा तालुके, ४५७ ग्रामपंचायती आणि १६८८ राजस्व गावे आहेत. गडचिरोली जिल्ह्याची लोकसंख्या १०,७२,९४२ आहे. यापैकी पुरुषांची संख्या ५,४१,३२८ आणि स्त्रियांची संख्या ५,३१,६१४ आहे. गडचिरोली जिल्ह्याचा साक्षरता दर ७४.४% आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यात आदिवासी लोकसंख्या जास्त आहे. या जिल्ह्यात कोरकू, माडिया, गोंड, भिल, परधान, कातकरी, आदी आदिवासी लोकसंख्या राहते. गडचिरोली जिल्ह्यात जंगलाचे प्रमाण जास्त आहे. या जिल्ह्यातील जंगलांमध्ये विविध प्रकारचे वन्यजीव आढळतात

गडचिरोली जिल्ह्याचे पर्यटन Tourism of Gadchiroli District

गडचिरोली जिल्हा हा एक नैसर्गिक सौंदर्याने नटलेला जिल्हा आहे. या जिल्ह्यात अनेक धबधबे, नद्या, तलाव, वन्यजीव अभयारण्ये इत्यादी आहेत. गडचिरोली जिल्हा हा पर्यटनाच्या दृष्टीने एक महत्त्वाचा जिल्हा आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यातील काही लोकप्रिय पर्यटन स्थळे खालीलप्रमाणे आहेत

चपराळा वन्यजीव अभयारण्य: चपराळा वन्यजीव अभयारण्य हे गडचिरोली जिल्ह्यातील एक प्रसिद्ध वन्यजीव अभयारण्य आहे. या अभयारण्यात अनेक प्रकारचे वन्यजीव आढळतात, ज्यात वाघ, बिबट्या, हत्ती, गवा, चितळ, नीलगाय, इत्यादींचा समावेश होतो.

सोमनूर संगम: सोमनूर संगम हे एक नैसर्गिक सौंदर्याने नटलेले स्थळ आहे. येथे गोदावरी आणि इंद्रावती नद्यांचा संगम होतो.

वाघमाची धबधबा:वाघमाची धबधबा हा गडचिरोली जिल्ह्यातील एक सुंदर धबधबा आहे. हा धबधबा २८० फूट उंच आहे.

मार्कंडादेव मंदिर:मार्कंडादेव मंदिर हे गडचिरोली जिल्ह्यातील एक प्राचीन मंदिर आहे. हे मंदिर भगवान मार्कंडेयाला समर्पित आहे.

सुरजागड : सुरजागड हा गडचिरोली जिल्ह्यातील एक प्राचीन किल्ला आहे. हा किल्ला १२व्या शतकात बांधला गेला होता.

गडचिरोली जिल्हा हा एक वैविध्यपूर्ण जिल्हा आहे. येथे नैसर्गिक सौंदर्य, ऐतिहासिक स्थळे आणि आदिवासी संस्कृती यांचा समावेश आहे. गडचिरोली जिल्हा हा पर्यटकांसाठी एक आकर्षक ठिकाण आहे.

गडचिरोली जिल्हा नक्षलवादी प्रदेश Gadchiroli District Naxalite Territory

गडचिरोली जिल्हा हा महाराष्ट्रातील सर्वात नक्षलवादी प्रदेश आहे. या जिल्ह्यात नक्षलवादी चळवळीचा प्रभाव गेल्या अनेक दशकांपासून आहे. नक्षलवादी चळवळीमुळे या जिल्ह्यात अनेक हिंसाचाराच्या घटना घडल्या आहेत.

गडचिरोली जिल्ह्यातील नक्षलवादी चळवळीची सुरुवात १९८० च्या दशकात झाली. या चळवळीचा उद्देश आदिवासींच्या हक्कांसाठी लढणे आणि सामाजिक आणि आर्थिक विषमता दूर करणे हा आहे. नक्षलवादी चळवळीने आदिवासींमध्ये मोठा पाठिंबा मिळवला आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यातील नक्षलवादी चळवळीमुळे अनेक समस्या निर्माण झाल्या आहेत. या चळवळीमुळे जिल्ह्यातील विकास कामे मंदावली आहेत. तसेच, या चळवळीमुळे जिल्ह्यात हिंसाचाराचे वातावरण निर्माण झाले आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यातील नक्षलवादी चळवळीवर मात करण्यासाठी सरकारने अनेक उपाययोजना केल्या आहेत. यामध्ये पोलीस बंदोबस्त वाढवणे, आदिवासींमध्ये जागरूकता निर्माण करणे आणि विकास कामे सुरू करणे यांचा समावेश आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यातील नक्षलवादी चळवळीवर मात करण्यासाठी सरकार आणि नागरिकांनी एकत्रितपणे प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.

गडचिरोली जिल्ह्याची लोकसंख्या किती आहे?

२०२३ च्या जनगणनेनुसार, गडचिरोली जिल्ह्याची लोकसंख्या १०,७२,९४२ आहे. यापैकी पुरुषांची संख्या ५,४१,३२८ आणि स्त्रियांची संख्या ५,३१,६१४ आहे. गडचिरोली जिल्ह्याचा साक्षरता दर ७४.४% आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यात आदिवासी लोकसंख्या जास्त आहे. या जिल्ह्यात कोरकू, माडिया, गोंड, भिल, हलबी हलबा,परधान, कातकरी, आदी आदिवासी लोकसंख्या राहते.

गडचिरोली जिल्ह्यात कोणत्या भाषा बोलल्या जातात?

गडचिरोली जिल्ह्यात अनेक भाषा बोलल्या जातात. या जिल्ह्यात आदिवासी लोकसंख्या जास्त आहे. या जिल्ह्यात कोरकू, माडिया, गोंड, भिल, परधान, कातकरी, आदी आदिवासी लोकसंख्या राहते. या आदिवासी लोकांद्वारे त्यांच्या मातृभाषा बोलल्या जातात.

गोंडी: गोंडी ही गडचिरोली जिल्ह्यातील सर्वात जास्त बोलली जाणारी भाषा आहे. ही भाषा कोरकू, माडिया, गोंड, भिल, परधान, कातकरी, आदी आदिवासी लोकांनी बोलली जाते.

माडिया: माडिया ही गडचिरोली जिल्ह्यातील दुसरी सर्वात जास्त बोलली जाणारी भाषा आहे. ही भाषा माडिया आदिवासी लोकांनी बोलली जाते.

कोरकू: कोरकू ही गडचिरोली जिल्ह्यातील तिसरी सर्वात जास्त बोलली जाणारी भाषा आहे. ही भाषा कोरकू आदिवासी लोकांनी बोलली जाते.

मराठी: मराठी ही गडचिरोली जिल्ह्यातील अधिकृत भाषा आहे. ही भाषा जिल्ह्यातील बहुतेक लोकांनी बोलली जाते.

हिंदी:हिंदी ही गडचिरोली जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणावर बोलली जाणारी भाषा आहे. ही भाषा जिल्ह्यातील हिंदी भाषिक लोकांनी बोलली जाते.

तेलगु: तेलगु ही गडचिरोली जिल्ह्यात काही प्रमाणात बोलली जाणारी भाषा आहे. ही भाषा जिल्ह्यातील तेलगु भाषिक लोकांनी बोलली जाते.

गडचिरोली जिल्ह्यात अनेक बोलीभाषा देखील बोलल्या जातात. या बोलीभाषांमध्ये कोरकू बोली, माडिया बोली, गोंड बोली, भिल बोली, परधान बोली, कातकरी बोली, इत्यादींचा समावेश होतो.

गडचिरोली जिल्ह्यातील प्रमुख उद्योग कोणते आहेत?

गडचिरोली जिल्ह्यातील प्रमुख उद्योग खालीलप्रमाणे आहेत

शेती:गडचिरोली जिल्ह्यात शेती हा प्रमुख उद्योग आहे. जिल्ह्यात मुख्यतः भात, मका, कापूस, सोयाबीन, ऊस, इत्यादी पिके घेतली जातात.

वनउद्योग:गडचिरोली जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणात जंगले आहेत. या जंगलांमधून लाकूड, लाकूडतोड, मेण, मध, इत्यादी उत्पादने मिळतात.

खनिज उद्योग: गडचिरोली जिल्ह्यात कोळसा, लोह, खनिज तेल, इत्यादी खनिज पदार्थ सापडतात. या खनिज पदार्थांचे उत्खनन आणि विक्री हा एक महत्त्वाचा उद्योग आहे.

पर्यटन:गडचिरोली जिल्हा हा एक नैसर्गिक सौंदर्याने नटलेला जिल्हा आहे. या जिल्ह्यात अनेक धबधबे, नद्या, तलाव, वन्यजीव अभयारण्ये, इत्यादी पर्यटन स्थळे आहेत. पर्यटन हा एक महत्त्वाचा उद्योग आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यात उद्योगांच्या विकासासाठी सरकार अनेक प्रयत्न करत आहे. या प्रयत्नांमुळे जिल्ह्यातील उद्योगांमध्ये वाढ होत आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी संस्कृती कशी आहे?
How is tribal culture in Gadchiroli district?

गडचिरोली जिल्ह्यात आदिवासी लोकसंख्या जास्त आहे. या जिल्ह्यात कोरकू, माडिया, गोंड, भिल, परधान, कातकरी, आदी आदिवासी लोकसंख्या राहते. या आदिवासी लोकांची संस्कृती ही खूप समृद्ध आणि वैविध्यपूर्ण आहे.

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी संस्कृतीचे काही प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत

दैवीकरण

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी लोक निसर्गाला दैव मानतात. ते सूर्य, चंद्र, पृथ्वी, पाणी, वृक्ष, प्राणी, इत्यादींना दैव मानतात. त्यांना विश्वास आहे की हे दैव त्यांच्या जीवनात संरक्षण आणि समृद्धी देतात.

आत्मावाद

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी लोक आत्मावादात विश्वास ठेवतात. ते मानतात की प्रत्येक गोष्टीत एक आत्मा असतो. या आत्म्याला ते देव मानतात. आदिवासी लोकांचा असा विश्वास आहे की हे आत्मे त्यांना मार्गदर्शन करतात आणि त्यांच्या आयुष्यात शुभेच्छा देतात.

आदिवासी धर्म

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी लोकांचा स्वतःचा धर्म आहे. या धर्मात अनेक देवदेवता आणि पूजाविधी आहेत. आदिवासी लोक आपल्या दैवांची पूजा करण्यासाठी अनेक प्रकारचे विधी करतात. या विधीमध्ये नृत्य, गाणे, मंत्रोच्चार, इत्यादींचा समावेश होतो.

आदिवासी कला

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी लोक विविध प्रकारची कला करतात. यामध्ये नृत्य, गाणे, शिल्पकला, चित्रकला, इत्यादींचा समावेश होतो. आदिवासी नृत्य हे त्यांच्या संस्कृतीचे एक महत्त्वाचे अंग आहे. आदिवासी लोक विविध प्रसंगी नृत्य करतात. आदिवासी गाणी ही त्यांच्या जीवनाचे प्रतिबिंब आहेत. आदिवासी शिल्पकला आणि चित्रकला ही त्यांच्या पर्यावरणाचे आणि संस्कृतीचे प्रतिबिंब आहे.

आदिवासी परंपरा

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी लोक अनेक प्रकारच्या परंपरा पाळतात. यामध्ये लग्न, मृत्यू, जन्म, इत्यादी प्रसंगीच्या परंपरांचा समावेश होतो. आदिवासी लग्न हे एक मोठे उत्सव असते. आदिवासी मृत्यूप्रसंगी शोक व्यक्त करण्यासाठी विविध प्रकारचे विधी केले जातात. आदिवासी जन्मप्रसंगी नवजात बालकाचे स्वागत करण्यासाठी विविध प्रकारचे विधी केले जातात.

गडचिरोली जिल्ह्यातील आदिवासी संस्कृती ही एक समृद्ध आणि वैविध्यपूर्ण संस्कृती आहे. या संस्कृतीचे संवर्धन आणि संरक्षण करणे आवश्यक आहे.